Italy không còn là quốc gia sản xuất rượu vang quan trọng nhất của thế giới (tuy có vài lần vẫn đứng đầu về sản lượng sản xuất rượu vang) nhưng vẫn là quốc gia có vai trò lịch sử quan trọng nhất trong biên niên sử về vang. Từ 4.000 năm trước đây, Italy đã bắt đầu làm rượu vang với kỹ thuật học được từ người Hy Lạp cổ đại và dựa vào sự phát triển của đế chế Roma, các giống nho vàng đã được đưa đến khắp châu Âu, kể cả Pháp. Nhờ vào người La Mã mà rượu vang mới được phổ biến và phát triển rộng khắp như hiện nay. Italy cũng là quốc gia có nhiều giống nho làm rượu nhất thế giới (với hơn 2.000 giống nho) trong đó có nhiều giống đang đứng trước nguy cơ tuyệt chủng. Trong số đó phổ biến với thế giới bên ngoài là các giống nho bản địa như Sangiovese, Barbera, Nebbiolo, Montepulciano. Italy cũng làm rượu vang từ các giống nho quốc tế như Cabernet Sauvignon, Chardonnay hay Merlot. Việc tìm hiểu rượu vang Italy do đó rất phức tạp vì có quá nhiều tên gọi và giống nho, nhưng cũng vì thế mà làm cho việc khám phá rượu vang càng thêm phần thử thách và thú vị.

I- Cách gọi tên theo xếp hạng của các dòng rượu vang Italy

Rượu vang Italy thường gọi theo tên giống nho hoặc vùng địa lý trên nhãn chai, ví dụ Brunello di Montalcino có thể được diễn dịch thành rượu từ giống nho Brunello của vùng Montalcino (một làng ở vùng Tuscany miền Trung Italy).

Rượu vang Italy được xếp theo 4 hạng chất lượng. Nhóm chất lượng thấp gồm hai loại VDT và IGT VDT (Vino da Tavola, vino di Italy) là xếp hạng thấp nhất chỉ loại rượu vang bình dân được uống hàng ngày; và IGT (Indicazione Geografica Tipica) dành cho loại rượu vang có tiêu chuẩn cao hơn một chút, chủ yếu là quy định rõ hơn về vùng sản xuất.

Trong nhóm rượu vang chất lượng cao, có DỌC và DOCG DỌC (Denominazione di Origine Controllata) chỉ những loại rượu vang phải được sản xuất từ giống nho trong tại một một khu vực địa lý cụ thể. Ví dụ. nếu rượu vang dán nhãn Chianti thì tất cả giống nho phải được trồng ở vùng Chianti DỌC cũng quy định rõ các giống nho nào được phép dùng làm rượu. Một tiêu chuẩn khác còn cao hơn, đứng đầu trong xếp hạng rượu vang Italy là DOCG (Denominazione di Origine Controllata e Garantita) - chỉ định nghiêm ngặt hơn không chỉ vùng địa lý mà còn loại nho bản địa nào mới được chấp nhận. Tên rượu Brunello di Montalcino mà ta đã lấy làm ví dụ ở trên là rượu vang DOCG – tên giống nho bản địa (Brunello) của vùng trồng nho (Montalcino) đều được ghi rõ.



Tuy nhiên, ở Italy cũng có một số nhà làm rượu không muốn bó buộc bản thân mình vào những quy định DỌC hay DOCG để thỏa sức sáng tạo hơn, nên họ chịu bị xếp hạng II nhưng không có nghĩa là rượu họ làm ra có chất lượng thấp. Ví dụ nổi tiếng của điều này là rượu Super Tuscans của những nhà làm rượu ở Tuscany lấy các giống nho Bordeaux như Chener Sauvignon, Merlot chứ không phải là giống nho Sangiovese truyền thống của vùng.
 

II- Các vùng rượu vang ở Italy

Nhìn chung, ta có thể chia Italy thành bốn vùng chính bao gồm các tiểu vùng nhỏ hơn. Bốn vùng chính là Tây Bắc, Đông Bắc, Trung tâm và miền Nam.
 

A- Vùng Đông Bắc.

Vùng Đông Bắc Italy bao gồm các vùng nhỏ hơn như Aosta Valley Piedmonte Liguria. Lombardy và Emilia - Romagna. Vùng quan trọng nhất trong khu vực này là Piedmont (tiếng Ý là Piemonte), nơi có thủ phủ là thành phố Turin.
Vùng này có nhiều DỌC.DOCG hơn bất cứ khu vực nào của Italy Trong vùng có các DOCG Barolo, Barbaresco, Gattinara và Ghemme làm rượu từ giống nho Nebbiolo. Một DOCG khác là Brachetto d'Acqua thì sản xuất ra loại rượu vang đỏ sủi bọt thơm và có vị ngọt.



Bên cạnh hai giống nho Nebbiolo và Brachetto kể trên còn có giống Barbera rất phổ biến trong sản xuất rượu đỏ, và giống Doletto. Rượu trắng chiếm 1/3 còn lại của sản lượng vùng này, mang tên Asti chiếm phần lớn. Vùng DOCG này sản xuất cả vang sủi bọt Asti Spumante (Spumante tiếng Ý có nghĩa là bọt) và loại Moscato d’Asti ít sủi bọt hơn. Gavi cùng là loại rượu vang khô từ giống Corese đáng được chú ý.

 

B- Vùng Tây Bắc

Vùng Tây Bắc Ialy thường được gọi là Tre Venezia theo tên thành pháp chính vùng này là Venezia (hay ta quen thuộc hơn với cái tên Venice). Vùng này gồm ba tiểu vùng Veneto, Trentino - Alto Adige, và Friuli - Venezia Giulia, trong đó Veneto là vùng quan trọng nhất.

Veneto là quê hương của ba DOCG là Bardolino Superiore, Recioto di Soare và Soave Superiore và nhiều vùng DỌC khác, bao gồm Valpolicella khá có tiếng.
Soare là vùng rượu trắng khô phổ biến nhất của Italy và xếp thứ ba sau Chianti và Asti theo sản lượng sản xuất, với hơn 50 triệu lít mỗi năm. Valpolicella xếp thứ tư (với hơn 30 triệu lít mỗi năm) là của rượu vang trộn của các giống Corvina, Rondinella và Molinara, ngon khi uống trẻ.

Một trong những cái tên rượu khác của vùng là Amarone. Đậm và phức tạp với tiềm năng thành trưởng tốt, Amarone không hề rẻ nhưng luôn luôn rất ngon.

Prosecco DOC và DOCG là loại rượu vang trắng gồm cả rượu thường (Tranquillo), rượu sủi bọt nhẹ (Frizzante) và rượu sủi bọt (Spumante) từ giống nho Proseeco (còn có tên là Glera) mà loại sau cùng có vị ngon ngọt cũng khá phổ biến trên thế giới.

Pinot Grigio là một giống nho rượu trắng khá phổ biến ở các vùng Lombardy, Veneto, Friuli, Trentino và Alto Adige. Giống nho vỏ sậm dùng làm rượu trắng cho ra loại vang trắng nhẹ, có mùi vị của chanh, chanh ta, táo xanh và hoa kim ngân sảng khoái, tươi mát như ly nước chanh vào những ngày hè nóng nực.
 

C- Vùng Trung tâm

Trung tâm Italy là vùng Tuscany, thủ phủ là thành phố Florence và là vùng rượu vang nổi tiếng nhất của Italy. Ở đây có các vùng Umbria, Marches, Latium Abruzzi va Molise và các DOCG phổ biến như Brunello di Montalcino. Carmignano, Chianti, Chianti Classico, Vernaccia di San Gimignano, và Vino Nobile di Montepulciano.

Chianu là rượu đỏ từ giống nho Sangiovese, ngôi sao sáng của làng rượu vang Italy. Ta thỉnh thoảng còn có thể tìm được các chai rượu Chianti truyền thống có hình dạng bầu to và được bọc rơm. Một tên rượu khác của Chianti là Chianti Classico, một hiệp hội những nhà sản xuất rượu địa phương. Cái tên này chỉ có ý nghĩa về mặt marketing hơn là một nhãn hiệu cầu chứng về chất lượng hảo hạng.

Còn Super Tuscans không phải được xếp hạng DOC hay DOCG gì nhưng là vùng liên tục sản xuất ra những loại rượu ngon kể từ thập niên 1970 theo phong cách Bordeaux. Những nhà làm rượu Super Tuscans không dùng giống Sangiovese bản địa mà dùng giống nho quốc tế như Cabernet Sauvignon và Merlot có nguồn gốc từ Bordeaux và trộn chung với Sangiovese, hoặc trộn với Syrah và Pinot Nerot, hoặc chỉ một mình Cabernet Sauvignon. Cho dù được sản xuất từ giống nho gì thì Super Tuscans cũng có nghĩa là rượu đỏ chất lượng cao và giá thành cũng cao
 

D- Vùng phía Nam và đào Sicily

Vùng phía Nam Italy và đảo Sicily có các vùng rượu Campania, Apulia Basilicata, Calabria, Sicily và Sardinia. Rượu vang vùng này chỉ phổ biến ở Italy hơn là được người uống rượu thế giới biết tới. Ở vùng Puglia, rượu đỏ từ giống nho Primitivo (còn có tên là Zinfandel ở California) là loại vang độ mạnh, đậm hương vị trái cây và có màu tối. Ngoài loại rượu khô chính thống còn có phiên bản ngọt (dolce naturale) của giống nho này ám chỉ loại rượu ngọt tự nhiên làm bằng cách để cho nho khô sau khi thu hái rồi mới đem đi ép

Vùng đảo Sicily có nhiều loại rượu có thể khiến cho người khám phá phải kinh ngạc. Tiêu biểu là rượu đỏ từ giống nho Nero d'Avola - loại rượu mộc mạc nhưng dậy hương vị. Rượu trắng vùng này thường được trộn từ các giống nho Grccanico, Inzolia, và Catarratto có đặc tính đậm đà, thơm hương hoa. Sicily cũng là loại rượu vang Marsala từ giống nho Grillo, Inzolia, và Catarratto - nếu tiêu thụ ở Italy thì là vang thường nhưng khi xuất khẩu thì được biết đến dưới dạng vang cường hóa.
 

III- Các loại rượu vang tiêu biểu của Italy

A- Vùng Piedmont

Barolo là loại rượu đỏ mạnh, rất đậm, có thể quá đậm đối với khẩu vị một số người. Nhưng nhìn chung Barolo rất hợp với các loại thịt thú rừng. Barolo có nhiều khả năng thành trường và tốt nhất nên uống sau khi đã ủ một thời gian cho mùi vị chín và êm hơn. Barbaresco là loại rượu đỏ có chất lượng tương đương Barolo nhưng vị êm và dễ uống hơn một chút.

Barbera là loại vang nhẹ vừa, êm vị trái cây và dễ uống, dễ phối hợp với thức ăn.

Dolcetto như cái tên của nó, là loại rượu vang đỏ nhẹ dịu nhất vùng nhưng không kém phần thú vị.

Gavi là ngôi sao sáng trong dòng rượu trắng của Piedmont với đặc tính khô giòn, thoảng vị chanh và khoáng chất, rất hợp với các món hải sản họ giáp xác

Asti là loại rượu trắng và Asti Spumante là rượu sủi bọt đa tính cách.

Moscato dAsti là rượu trắng từ giống nho Moscato, có vị hơi ngọt và thơm mùi trái cây. Moscato dAsti là loại rượu vang có bọt nhẹ chứ không phải hoàn toàn sủi bọt như loại spumante.



Prosecco là tên chung cho loại rượu sủi bọt spumante từ giống nho Prosecco (aka Glera) có vị ngọt, thơm mùi trái cây, hương hoa, dễ uống mà giá cả lại phải chăng nên dần dần được người dùng thay thế cho Champagne trong những dịp không quá trang trọng.
 

B-Vùng Venelo

Amarone loại rượu đỏ ngon nhưng tốt hơn nên thành trưởng trước khi uống. Soave là rượu trắng nổi tiếng với vị nhẹ, tươi mát và dễ uống.

Valpolicella là loại đỏ rượu bộc trực, có màu đỏ nhung, rất hợp với các món ăn Ý dặm dà. Valpolicella rất đa phong cách, từ nhẹ mang nhiều vị trái tây cho đến mạnh và đậm.
Pinot Grigio là loại vang trắng nhẹ, vị chua sảng khoái, tươi mát.
 

C- Vùng Tuscany

Chianti là ngôi sao sáng của rượu đỏ khu vực này. Đậm vừa, có xu hướng đậm vị trái cây, Chianti rất phù hợp với pizza và các món ăn của Ý khác. Chianti Classico là loại rượu đỏ phức tạp hơn dạng thưởng thức. Chianti Classico Reserva là loại rượu hơi mạnh, phù hợp với các loại thịt nướng và steak.

Brunello di Montalcino tuy không phổ biến như Chianti, nhưng là một trong những loại rượu ngon nhất Italy mà người Tuscans rất tự hào. Rượu đó này có cấu trúc phức tạp, tinh tế, và có nhiều tiềm năng thành trưởng.

D- Vùng miền Nam Sicily

Primitivo di Manduria là loại vang đỏ sậm màu, đậm, chát và đầy hương vị trái cây. Ngược lại, Primitivo di Manduria Dolce Naturale là loại vang mang vị ngot.

Marsala là loại rượu vang trắng cường hóa ngọt và thường có ba màu: oro (màu vàng kim), ambra (hổ phách) và cuối cùng là rubino (màu đỏ ngọc) rất hiếm và rất đắt tiền.

Nero d’Avola là giống nho đỏ chính làm ra loại rượu đỏ cân bằng, chất lượng tốt, phù hợp với các món ăn Ý và bò nướng.
 

IV-  Cách đọc nhãn chai

Nhãn chai rượu vang Italy thường gây bối rối cho nhiều người vì có nhiều cách thể hiện và thường chỉ để bằng tiếng Ý. Về cơ bản, ta có những thông tin sau trên nhãn chính của chai rượu vang Italy:
 

• Tên rượu
• Địa phương làm rượu
• Xếp hạng (DOCG DOC, IGT hoặc VDT)
• Tên nhà sản xuất (thường kèm theo các từ như Tenuta, Azienda Castello hay Cascina)

Về tên rượu, rượu vang Italy thường được đặt theo một trong ba cách sau:

1. Bằng tên giống nho bản địa và tên vùng. Ví dụ Primitivo di Manduria giống nho Primitivo tại vùng Manduria.
2. Bằng địa phương làm rượu được bảo hộ DOC hoặc DOCG. Ví dụ Chianti DOC là rượu vùng Chianti.
3. Bằng tên tự do, có thể là vườn nho, nhà làm rượu hoặc tên giống nho. Cách này thường rơi vào hạng IGT hoặc VDT



Mô tả trực quan các thông tin trên nhãn chai vang Ý:
1 Logo và tên vườn nho/nhà làm rượu
2 Năm mùa nhỏ
3. Tên và địa phương làm rượu được bảo hộ (DOCG, DOC, IDG)
4. Dòng xác nhận rượu được trồng và sản xuất tại chỗ
5. Các thông tin về dung tích chai, độ cồn
6. Tên giống nho nước ngoài (đối với rượu hạng IDG hoặc VDT)
7. Các dòng tiếng Anh mang nghĩa rượu trắng (đỏ) và sản xuất tại Italy